Εάν είστε από αυτούς που λατρεύουν το παρελθόν και τα ταξίδια στο χρόνο, τα Κορέστεια είναι ιδανικός προορισμός. Κρυμμένα μέσα στα βουνά της Καστοριάς, τα κόκκινα σπίτια, γνωστά κι ως πλίνθινα χωριά, στέκουν ακόμα όρθια, με μερικά να έχουν ακόμα σημάδια ότι κάποτε εκεί υπήρχε ζωή. Σήμερα εγκαταλειμμένα, με τα περισσότερα να στέκουν έρμαια στο χρόνο και να χρησιμοποιούνται από τους λίγους κατοίκους που έμειναν ως αποθήκες για τα άχυρα και τριφύλλια, καθώς η περιοχή ενδείκνυται για την κτηνοτροφία.
Ιστορικά στοιχεία
Τα Κορέστεια βρίσκονται στη Δυτική Μακεδονία και είναι ένα ιστορικό σύμπλεγμα χωριών γύρω από το οροπέδιο των Κορεστείων, με επίκεντρο τον Νέο Οικισμό (πρώην Γάβρος) και με τους περισσότερους κατοίκους να είναι συγκεντρωμένοι εκεί, που αποτελείται από την Άνω και Κάτω Κρανιώνα, τα Χάλαρα, τον Μελά, το Μακροχώρι, το Μαυρόκαµπο, τον Άγιο Αντώνιο, τον Γάβρο, τον Κώττα και το Βατοχώρι
Το οδοιπορικό ξεκινάει από τον οδικό άξονα που συνδέει την Καστοριά με τις Πρέσπες ανάμεσα σε μια συστάδα ορεινών οικισμών, που παρουσιάζουν έντονο αρχιτεκτονικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον. Το όνομα αυτών, Κορέστεια, γνωστά και ως «πλίνθινα χωριά», τα οποία απλώνονται σε οροπέδιο που εκτείνεται δυτικά του όρους Βέρνον (Βίτσι) και ανατολικά του όρους Τρικλάριον (Μάλι Μάδι).
Τα Κορέστεια απέκτησαν ξεχωριστή θέση στην ελληνική ιστορία στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, εξαιτίας των εθνικών συγκρούσεων που πυροδότησε στη Δυτική Μακεδονία η βουλγαρική προπαγάνδα, αλλά και κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής (1941- 1944) και του Εμφυλίου πολέμου (1946-1949), όπου στην περιοχή διεξήχθησαν αιματηρές συγκρούσεις.
Τα χωριά της περιοχής άρχισαν να ερημώνουν από τη δεκαετία του 1940, όταν οι κάτοικοι τους μετανάστευσαν στο εξωτερικό αναζητώντας μια καλύτερη τύχη, ενώ το 1972 θεμελιώθηκε ο Νέος Οικισμός Κορεστείων, όπου και μεταφέρθηκαν οι εναπομειναντες κάτοικοι .
Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των χωριών είναι ιδιαίτερη για την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας. Τα παλαιά σπίτια είναι κατασκευασμένα με πλίνθους από κοκκινόχωμα και άχυρο, και δίνουν το κοκκινωπό χρώμα στο τοπίο της περιοχής. Ο τρόπος κατασκευής των σπιτιών διατηρήθηκε έως τα μέσα του 20ου αιώνα και έπειτα εγκαταλείφθηκε. Τα τελευταία χρόνια μελετάται η ένταξη των οικισμών της δημοτικής ενότητας Κορεστίων σε καθεστώς προστασίας, από την Εφορεία Νεώτερων Μνημείων Κεντρικής Μακεδονίας. Το μοναδικό μέχρι σήμερα χαρακτηρισμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού ιστορικό και διατηρητέο κτήριο της περιοχής, είναι το σπίτι όπου σκοτώθηκε ο ήρωας του Μακεδονικού Αγώνα Παύλος Μελάς, το οποίο λειτουργεί σήμερα ως μουσείο Παύλου Μελά.