Ένας από τους πολλούς θησαυρούς της γης είναι ο κόκκινος χρυσός ή αλλιώς ο κρόκος Κοζάνης. Η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι Crocus Sativus, δηλαδή κρόκος ο ήμερος, όμως είναι γνωστό και ως κρόκος, σαφράνι, ζαφόρα, κόκκινος χρυσός. Η καλλιέργειά του ξεκίνησε το 10ο αιώνα μ.Χ. σε μία από τις μεγαλύτερες χερσονήσους της Ευρώπης, την Ιβηρική και έπειτα έφτασε στην Ελλάδα τον 17ο αιώνα. Κάπου εδώ αξίζει να σημειωθεί η ύπαρξη του στα ομηρικά έπη τον 8ο αιώνα, στον Διοσκουρίδη το 10 μ.Χ.-90 μ.Χ. καθώς και σε τοιχογραφίες στα χρόνια του Μίνωα. Η καλλιέργεια του κρόκου ανέκαθεν ήταν εύκολη για τους κροκοπαραγωγούς, αρκεί να βοηθούσε ο καιρός με βροχόπτωση και ηλιοφάνεια συγκεκριμένες μέρες. Το δύσκολο κομμάτι για όλους ήταν και είναι μέχρι και σήμερα η συγκομιδή του φυτού. Το φυτό καλλιεργείται σε χωριά της Κοζάνης και η περίοδος της συγκομιδής ξεκινάει μέσα Οκτώβρη και ολοκληρώνεται μετά από 20-25 μέρες. Οι μέρες που πραγματοποιείται η συλλογή του φυτού διαφέρει κάθε χρόνο, όπως και η ποσότητα που θα συλλεχθεί.
Μπορεί η συγκομιδή του να είναι ζόρικη διαδικασία, καθώς τα μηχανήματα δεν έχουν αντικαταστήσει μέχρι σήμερα τη συλλογή του φυτού από το ανθρώπινο δυναμικό, αλλά τα οφέλη του κρόκου είναι αρκετά. Από θεραπευτικές μέχρι και φαρμακευτικές ιδιότητες. Αρχικά, περιέχει κροκετίνη και κροκίνη που βοηθά στην απώλεια βάρους, στον στομαχόπονο και στην πέψη. Επίσης περιέχει, λυκοπίνη, βιταμίνη Β12, βιταμίνη C, ζεαξανθίνη, σίδηρο, μαγνήσιο, α-β καροτένιο και κάλιο. Για άτομα που έχουν θέμα με την ακμή, βελτιώνει το δέρμα αλλά και για άτομα που έχουν πρόβλημα με τη χοληστερίνη, βοηθάει η κατανάλωση του. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο κρόκος έχει αντικαρκινικές, αντικαταθληπτικές και αντιγηραντικές ιδιότητες. Επίσης ο κρόκος ενέχει φυτοχημικά συστατικά, γι΄αυτό το χρησιμοποιούν και σε καλλυντικά προϊόντα, καθώς προσφέρει ενυδάτωση και προστασία από εξωτερικούς παράγοντες.
Από τις μεγαλύτερες απειλές που δέχεται ο πλανήτης μας τα τελευταία χρόνια, είναι αυτή της κλιματικής αλλαγής, η οποία έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και τη συγκομιδή του κρόκου. Το 2022 και το 2023-μέχρι στιγμής, θεωρούνται από τις χειρότερες χρονιές καθώς η σοδειά του 2022 ήταν μόλις 1.300 κιλά κρόκου κάτι που αναμένεται να συμβεί και φέτος.
Οι κροκοπαραγωγοί έχουν ιδρύσει έναν συνεταιρισμό από το 1971, στις μέρες μας φτάνει στα περίπου 1.000 μέλη. Αυτός ο συνεταιρισμός μέχρι και σήμερα, έχει το δικαίωμα να συλλέγει, να διακινεί και να συσκευάζει αποκλειστικά το φυτό κρόκος. Κάθε κροκοπαραγωγός είναι υποχρεωμένος μετά τη συλλογή του φυτού, να παραδίνει το προϊόν στον Συνεταιρισμό.
Κάνοντας μια μικρή αναδρομή τα τελευταία 20 χρόνια, η καλύτερη χρονιά θα μπορούσε να θεωρηθεί αυτή του 2016. Τα στρέμματα τα οποία καλλιεργούνται μέχρι και σήμερα είναι περίπου 5.500. Το 2016 ο συνεταιρισμός κατάφερε να συλλέξει 3.750 κιλά, με το πέρασμα των χρόνων η πορεία του φυτού ήταν φθίνουσα καθώς το 2017 είχε 3.200 κιλά και φτάνοντας στο 2022 με τον κρόκο να έχει μόλις 1.300 κιλά.
Μπορεί τα αποτελέσματα να είναι απογοητευτικά για τους κροκοπαραγωγούς, όμως η νέα γενιά δεν πτοείται. Πολλοί είναι οι νέοι που ασχολούνται με την καλλιέργεια του φυτού, έχοντας ορισμένοι ενταχθεί σε κάποιο πρόγραμμα νέων αγροτών δείχνοντας μία αισιόδοξη εικόνα για τη συνέχιση της καλλιέργειας.
Η Βίβιαν Μαρκοπούλου είναι φοιτήτρια στο τμήμα “Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων” του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
Φωτογραφίες : Δημήτρης Βαβλιάρας