Στον ρυθμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας για το 2023 κινείται η πόλη της Ελευσίνας.
Τα δύο «πρόσωπά» της, εκείνο των αρχαίων χρόνων με το έντονο πολιτιστικό στοιχείο και τους αρχαιολογικούς χώρους και αυτό της σύγχρονης εποχής, με τις βιομηχανίες και το εργατικό δυναμικό που έφτανε εδώ από όλα τα σημεία της χώρας, ενώνονται μέσα από μια σειρά καλλιτεχνικών δρώμενων στην Τελετή Έναρξης, η οποία αντλεί έμπνευση από την ιστορία και τη μυθολογία της ίδιας της πόλης.
Τα Μυστήρια Μετάβασης είναι στην ουσία μια επίκληση στο σπουδαίο παρελθόν αυτής της πόλης. Επίκεντρο του προγράμματος και της δράσης το παράκτιο μέτωπο της Ελευσίνας, εκεί όπου έφτασαν οι τρεις πομπές της τελετής, με τελική κατάληξη το ιστορικό Ελαιουργείο της πόλης.
Πρώτη πομπή αυτή των εθνοτοπικών συλλόγων της Ελευσίνας. Το Ελευσίνιο Κίνημα, υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια της Τζένης Αργυρίου και του Βασίλη Γεροδήμου, άρχισε να καταφτάνει κατά ομάδες στην παραλία, από διαφορετικά σημεία της πόλης, πλημμυρίζοντας τους δρόμους με παραδοσιακές μουσικές και χορούς από τους διαφορετικούς τόπους καταγωγής αυτών των συλλόγων.
Με τις παραδοσιακές στολές του τόπου τους, με τη μουσική και τους παραδοσιακούς χορούς, πέτυχαν τη διασύνδεση με τις ρίζες. Από την Κέρκυρα και τη Χίο, από την Πελοπόννησο και την Ήπειρο, από την Κρήτη και τον Πόντο, οι πρόγονοί τους είχαν φτάσει κάποτε στην Ελευσίνα, καθώς η πόλη αυτή αποτέλεσε προορισμό εσωτερικής μετανάστευσης. ‘Ανθρωποι από όλα τα σημεία της χώρας έφταναν εδώ για να δουλέψουν στις βιομηχανίες της περιοχής και στο ναυπηγείο.
Οι εθνοτοπικοί σύλλογοι σαν ποτάμια μέσα στο τοπίο της πόλης και σαν αρτηρίες στο αστικό σώμα, ενώθηκαν στην παραλία για να συνθέσουν στη συνέχεια ένα πολυμορφικό σώμα.
Αμέσως μετά εισήλθε στο Ελαιουργείο η πομπή των Ημεροδρόμων. Περιπατητές από όλη την Ελλάδα ξεκίνησαν το μεσημέρι από τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού και βάδισαν τα 21χλμ. της Ιεράς Οδού, σε μια διασύνδεση της Αθήνας με την Ελευσίνα.
Κατά τη διάρκεια της άφιξης των πομπών Νύμφες εμφανίζονταν αναπάντεχα, σε κινησιολογική επιμέλεια του Κωνσταντίνου Ρήγου και ενδυματολογική της Όλγας Καραβερβέρη.
Η τρίτη πομπή ήρθε από την Ευρώπη. Η καλλιτεχνική ομάδα της Αμβέρσας TimeCircus, μαζί με το πλοίο ξηράς Landship, διένυσε πεζή 3.000 χλμ. σε 9 μήνες, στη μεγαλύτερη προσκυνηματική πομπή στην ιστορία της Ελευσίνας. Μαζί τους και τα τρία σκυλάκια της ομάδας, που συντρόφευσαν τους καλλιτέχνες σε όλη τη διαδρομή και σε όλες τις καιρικές συνθήκες που συνάντησαν στα διάφορα σημεία αυτής της ευρωπαϊκής διαδρομής.
Στο τέλος, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες αποτέλεσαν μία ακόμη άτυπη πομπή. Ο κόσμος έχει κατακλύσει την παραλία, ζώντας κάθε στιγμή αυτής της μοναδικής εμπειρίας και διατηρώντας αμείωτο τον ενθουσιασμό του, καθώς η πόλη των αρχαίων Μυστηρίων για την «έλευση» της Περσεφόνης, βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού πολιτιστικού ενδιαφέροντος.